زهرا جویا به بی‌بی‌سی گفت مجله تایم او و ۱۱ زن دیگر را به عنوان “زن سال مجله تایم در سال ۲۰۲۲ رهبران برای جهان بیش‌تر برابر” معرفی کرده است.

خانم جویا یک سال پیش رسانه رخشانه را برای رساندن صدای زنان افغانستان تاسیس کرد. او پس از بازگشت طالبان به قدرت به بریتانیا مهاجر شده است.

زنان دیگری که در این فهرست آمده‌اند نیز در مشاغل متفاوت برای حقوق و برابری زنان در کشورهای مختلف مبارزه کرده‌اند.

نشریه تایم گفتگوی مفصل آنجلینا جولی، ستاره هالیوود و سفیر صلح سازمان ملل را با زهرا جویا در مورد مبارزه زنان در افغانستان نشر کرده است.

«ایجاد آینده بهتر برای زنان به معنای پل زدن بین نسل‌ها، اجتماعات و مرزها است. این رهبران فوق‌العاده، برای جهانی عادلانه‌تر کار می‌کنند.»

زهرا جویا متولد ۱۳۷۱ از ولایت بامیان است. او ۵ ساله بود که طالبان قدرت را در افغانستان به دست گرفتند و تحصیل دختران را ممنوع کردند. زهرا هرگز دلسرد نشد، لباس پسرانه پوشید و هر روز پس از دو ساعت پیاده روی خود را به مدرسه می‌رساند. پس از تهاجم ایالات متحده در سال ۲۰۰۱، لباس پسرانه خود را رها کرد و تحصیلات خود را به پایان رساند. او در سال ۲۰۲۰ رسانه رخشانه را که موضوع محوری آن قصه‌های زنان بود، تأسیس کرد. جویا پس از تسلط دوباره طالبان، از افغانستان خارج و در بریتانیا مستقر شد. هنوز قصه مردم افغانستان برای او یک دغدغه است، می‌گوید:‌ «راستش را اگر بخواهید، ما این روزها روزنامه‌نگاری ساده در افغانستان انجام نمی‌دهیم، ما تلاش می‌کنیم برای آزادی خود بنویسیم. ما دیگر اجازه نداریم به‌عنوان خبرنگار کار کنیم. ما به اطلاعات دست‌رسی نداریم؛ اما هنوز هم کار می‌کنیم». صبح‌ها که از خواب بیدار می‌شود، کارش را با دریافت گزارش‌هایی از «همکاران شجاع خود» از افغانستان شروع می‌کند.

حالا زهرا جویا، روزنامه‌نگار افغانستانی در فهرست ۱۲ زن سال ۲۰۲۲ مجله تایم قرار گرفته‌است. مجله تایم در معرفی این زنان گفته: «ایجاد آینده بهتر برای زنان به معنای پل زدن بین نسل‌ها، اجتماعات و مرزها است. این رهبران فوق‌العاده، برای جهانی عادلانه‌تر کار می‌کنند.» مجله تایمز لندن، زهرا جویا! صاحب امتیاز و مدیر مسئول «رسانه رخشانه» را از جمله دوازده زن سال مبارز برای «جهان فراگیرتر و عادلانه‌تر» انتخاب کرده‌است. در این فهرست، نام‌های زنان هنرمند، خبرنگار، فعال حقوق بشر و شاعر دیده می‌شود.

امل کلونی، جنی جوزف، آماندا گورمن، زهرا جویا و هشت تن دیگر از برگزیده‌شد‌گان این مجله‌اند. مجله تایمز گفته‌است که با تحولات سیاسی اخیر در افغانستان و سقوط نظام جمهوریت، زهرا جویا و تیم خبرنگارش در داخل و خارج از افغانستان در مورد مسائلی که زنان افغانستان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، گزارش داده‌است. خانم جویا در ماه قوس امسال جایزه «ماری کالوین» از جوایز خبرنگاری بریتانیا را نیز دریافت کرده‌است. به همین بهانه، مصاحبه‌ای را خانم آنجلینا جولی با این روزنامه نگار ۲۹ ساله افغانستانی انجام داده‌است. که در ادامه بخش‌هایی از آن را می‌خوانیم.

در ابتدا خانم آنجلینا جولی حال و احوال‌پرسی می‌کند و از سؤالات روزمره‌ای را در باب آشنایی می‌پرسد و

می‌گوید: آشنایی با شما باعث افتخار است، من واقعاً کارت را تحسین می‌کنم، می‌توانید بگویید از کجا صحبت می‌کنید و آیا می‌توانید در کنار خانواده خود باشید؟

زهرا جویا جواب می‌دهد: من در لندن هستم. شش ماه می‌شود که به این‌جا انتقال‌مان دادند. متأسفانه، زمانی که طالبان کنترل را به‌دست گرفتند، فقط من و سه تا از خواهران کوچک‌ترم، برادر نوجوانم و خواهرزاده کوچکم موفق شدیم از آن‌جا خارج شویم. ما از خانواده، پدر و مادر دور مانده‌ایم. ما هر روز دلتنگ آن‌ها هستیم و این برای همه ما به‌خصوص برادرم بسیار سخت است.

خانم جولی می‌گوید: به‌خاطر امنیت والدین شما، ما اشاره نمی‌کنیم که آن‌ها کجا هستند، آیا می‌توانید با آن‌ها ارتباط داشته باشید؟

زهرا جویا می‌گوید: ما می‌توانیم ارتباط برقرار کنیم، اما متأسفانه آن‌ها مخفی هستند.

در ادامه خانم جولی از زندگی دختران و زنان افغانستان در گذشته و حال زیر سلطه طالبان می‌پرسد و

خانم جویا پاسخ می‌دهد: اولین باری که رژیم طالبان در افغانستان بود، من بچه بودم. اجازه رفتن به مدرسه را نداشتم. اما من عاشق یادگیری بودم. از پدر و مادرم پرسیدم و گفتند: تو دختری، اجازه مدرسه رفتن را نداری. اما بعد از آن، یکی از عموهایم به من گفت: «می‌توانی مثل من لباس بپوشی و با هم به مدرسه برویم.» هر روز دو ساعت پیاده تا مدرسه می‌رفتیم. پیاده‌روی طولانی بود اما برای من امید بود. سفر زندگی من آسان نبود و هر قدمی که برمی‌داشتم سخت بود.

در ادامه این گفتگوی صمیمانه، خانم جولی از داستان زهرا شگفت‌زده می‌شود و می‌گوید: وقتی پسر بودی و مدرسه می‌رفتی اسمت را چی گذاشته بودی؟ جویا گفت: اسم من محمد بود. هنوز هم برخی از نزدیکان‌ام به شوخی مرا «محمد زهرا» صدا می‌کنند و من می‌گویم، بله، این نام خوبی برای من است.

خانم آنجلینا جولی بعد از مقدمه‌ای که خواندیم، سؤالات جدی‌تری را بیان می‌کند و مصاحبه را آغاز می‌نماید با طرح این سؤال که: من فکر می کنم مردم تصور خاصی از مردان در افغانستان و سرکوب دارند. آن‌ها همه مردان افغانستان را نمی‌شناسند. به‌نظر عموی شما یکی از مردان افغانی است که به تحصیل دختران و حقوق زنان اعتقاد دارند و جان خود را برای زنان خانواده خود به‌خطر می‌اندازند.

جویا: دقیقاً. ما مردان زیادی داریم که برای برابری جنگیده‌اند. آن‌ها به حقوق زنان اعتقاد دارند. همه مردان خانواده به‌خصوص پدرم از من حمایت کردند. او مرد دوست داشتنی است. او از همه دخترانش حمایت می‌کرد.

جولی: نمی توانم تصور کنم. هیچ چیز نمی‌تواند روح را آرام کند اگر ندانید افرادی که دوست‌شان دارید در امان هستند یا خیر. می‌دانم که بعد از مدرسه برای تحصیل در رشته حقوق به دانشگاه رفتی، آیا پدرت هم در آن نقش داشت؟

جویا: وقتی بچه بودم پدرم دادستان بود. خانم‌ها به خانه ما می‌آمدند و از پدرم کمک می‌خواستند. تصمیم گرفتم برای دفاع از حقوق زنان، دادستان یا وکیل شوم. اما وقتی در کابل به دانشگاه رفتم، هم‌کلاسی‌ها و دوستانم داستان‌هایی داشتند که باید با دیگران به اشتراک بگذارند، اما جایی نداشتند که بتوانند آن‌ها را منتشر کنند. بعد از پیشنهاد یکی از دوستانم متوجه شدم که باید خبرنگار شوم. من یک دهه روزنامه‌نگار بودم. در اتاق خبر، اغلب من تنها زن بودم. من از همکارانم می‌پرسیدم که چرا خانم‌های دیگر وجود ندارد و می‌گفتند که اکثر خانم‌های خبرنگار ظرفیت و مهارت خوبی ندارند. گفتم ما باید به آن‌ها آموزش بدهیم. بنابراین در سال ۲۰۲۰ رسانه خود را به نام رخشانه راه‌اندازی کردم. رخشانه دختری  ۱۹ ساله در یکی از روستاهای افغانستان بود که در سال ۲۰۱۵ طالبان او را سنگسار کردند و کشتند.

جولی: مطمئن هستم نظراتی در مورد کارهای خوبی که توسط جامعه جهانی انجام شده، دارید. اما وقتی مذاکرات دولت ترامپ با طالبان را بدون حضور زن افغانستان دیدم، احساس کردم این نشانه بسیار بدی است، شروع به عقب نشینی کرده‌ایم. در مورد آن‌چه گفته شد می‌توانی صحبت کنی؟

جویا: بله. مذاکرات با طالبان فقط بین دولت ترامپ بدون هیچ نماینده‌ای از سوی دولت افغانستان یا زنان بود. به زودی مشخص شد که خواسته‌های زنان افغانستان برای آمریکا و متحدانش اهمیت چندانی ندارد. این آخرین ملاحظه بود. اکنون همه زنان افغانستان حقوق، آزادی و امید خود را از دست داده‌اند.

جولی: بهترین راه برای حمایت جامعه جهانی از زنان در حال حاضر چیست؟

جویا: آن‌ها باید در مورد حقوق زنان در افغانستان با طالبان صحبت کنند و تا زمانی که از حقوق زنان حمایت نکنند، طالبان نباید از سوی جامعه جهانی به عنوان یک حکومت به رسمیت شناخته شوند.

جولی: می‌دانم که برخی از افراد طالبان سعی می‌کنند نشان دهند که متفاوت هستند.

جویا: آن‌ها تغییر نکرده‌اند. آن‌ها یک گروه تندرو و رادیکالیزم هستند. آن‌ها به حقوق بشر اعتقادی ندارند. مردم می‌توانند ببینند که تغییر نکرده‌اند. آن‌ها خبرنگاران را شکنجه می‌کنند و زنان پلیس دولت گذشته را می‌کشند.

جولی: می‌دانم که این پایان نیست، مردم افغانستان به پیشروی خود ادامه می‌دهند. اما وقتی این همه مبارزه وجود دارد، باید بسیار چالش برانگیز باشد. آیا چشم‌اندازی برای کارهایی که می‌خواهید انجام دهید، دارید؟

جویا: من هر روز بیدار می‌شوم و کارم را به عنوان ویراستار شروع می‌کنم. من داستان‌هایی از همکاران بسیار شجاعم در افغانستان می‌گیرم. با این که مخفی هستند، اما مشغول کارند. زیرا هدف ما تلاش برای آینده‌است. از خانم‌های معترض تقاضا داریم تجربه خود را بنویسند و تجربه خود را به اشتراک بگذارند. بسیار دردناک و غم‌انگیز است. راستش را بخواهید، ما این روزها روزنامه‌نگاری ساده انجام نمی‌دهیم. ما سعی می‌کنیم برای آزادی خود بنویسیم. ما دیگر اجازه نداریم روزنامه‌نگاری کنیم. ما به اطلاعات دسترسی نداریم اما هم‌چنان در حال کار هستیم.

پس از یک گفت‌وگوی خودمانی، در پایان خانم آنجلینا جولی می‌گوید: شما تفاوت بسیار مهمی ایجاد می‌کنید. من واقعاً دعا می‌کنم که فصل جدیدی برای شما و همه زنان در افغانستان ایجاد شود، زمانی که شما حق برابری طبیعی خود را به دست آورید. افغانستان از دیرباز، مکانی بسیار خطرناک برای یک خبرنگار زن بوده‌است. بر اساس گزارش گزارشگران بدون مرز ، ۸۰ درصد زنان روزنامه‌نگار، از زمان فروپاشی دولت افغانستان در ماه آگوست ، شغل خود را از دست داده‌اند . جویا که رخشانه‌مدیا را در سال ۲۰۲۰ با تمرکز بر داستان‌های زنان افغانستان تأسیس کرد، از جمله کسانی بود که مجبور به فرار از کشور شد. مثل زهرا جویا، هزاران زن دیگر هستند که آواره سرزمین‌های دور گشته‌اند. مثل زهرا زنانی هستند که رنج‌های فراوانی را زیسته و هم‌اکنون در برابر طالبان کمر خم نکرده و ایستاده‌اند. هزاران زن قهرمانی که گمنام مانده‌اند.