بحران خاموش در افغانستان: وقتی زمین تشنه است و کودکان بی‌دفاع
تحلیل از همدم نیوز | نوامبر ۲۰۲۵
صندوق کودکان ملل متحد (یونیسف) در تازه‌ترین گزارش خود، وضعیت افغانستان در برابر تغییرات اقلیمی را «بحران خاموش» توصیف کرده است. این سند نه تنها هشداری است، بلکه آینه‌ای از واقعیتی تلخ: کشوری که کم‌ترین نقش را در ایجاد بحران اقلیمی داشته، بیشترین رنج را از آن می‌کشد.
افغانستان، قربانی بی‌صدا در نبرد جهانی اقلیم
به گفته یونیسف، بیش از نیمی از منابع آبی استان‌های کلیدی افغانستان خشک شده و ۸۰ درصد مردم از آب آلوده برای آشامیدن استفاده می‌کنند. این آمارها نه تنها اعداد هستند، بلکه روایتی از تشنگی، بیماری و بی‌عدالتی اقلیمی‌اند. کشوری کوهستانی با مردمی سخت‌کوش و مقاوم که امروز در برابر خشم بی‌رحم طبیعت، بی‌پناه مانده‌اند.
در حالی که کشورهای صنعتی میلیاردها تن گاز گلخانه‌ای به جو زمین فرستاده‌اند، کودکان افغان با هوایی سنگین نفس می‌کشند، از آب آلوده می‌نوشند و بر روی زمین‌های ترک‌خورده قدم می‌زنند. سیستم‌های بهداشتی زیر فشار بلایای طبیعی در حال فرسایش هستند، زمین‌ها شکافته شده و روستاهایی که زمانی پر از زندگی بودند، امروز در سکوتی کرکننده فرو رفته‌اند.
فقر اقلیمی، یعنی فقرِ زندگی
تغییرات اقلیمی در افغانستان دیگر موضوعی نظری یا سیاسی نیست؛ به تجربه زیسته مردم تبدیل شده است. خشکسالی‌ها، سیلاب‌ها، زلزله‌ها، آلودگی آب و کمبود غذا هر روز بخشی از توان جسمی و روحی مردم را می‌بلعند. در میان این‌ها، کودکان آسیب‌پذیرترین گروه هستند – کودکانی که به جای بازی با جویبارهای آب زلال، از ظرف‌های آلوده آب می‌نوشند و در سوءتغذیه رشد می‌کنند.
یونیسف تأکید می‌کند که تنها ۵ درصد از بودجه لازم برای ایجاد سیستم آب و فاضلاب مقاوم در برابر بلایا در افغانستان تأمین شده است. به عبارت دیگر، جامعه‌ای که با خشکسالی و فروپاشی محیط زیستی دست و پنجه نرم می‌کند، حتی از منابع اولیه بقا محروم است.
نبود صدای افغانستان در عرصه جهانی
تاج‌الدین اویبی، نماینده یونیسف در افغانستان، اعلام کرده که امسال در کنفرانس جهانی تغییرات اقلیمی در برزیل شرکت نخواهد کرد و هیچ صدایی از کودکان افغان در آنجا شنیده نخواهد شد. این خبر خود نشانه‌ای از انزوا و فراموشی بین‌المللی افغانستان است. در حالی که طالبان با ادعای مشروعیت، به دنبال دعوت به چنین نشست‌هایی هستند، هیچ‌کس از رنج واقعی مردم – از کودکان بی‌آب، مادران بیمار و زمین‌های شکافته‌شده – سخنی نمی‌گوید.
راهکارهای اجتماعی و مردمی برای همبستگی بیشتر
بحران اقلیمی در افغانستان نه تنها چالشی جهانی، بلکه وظیفه‌ای اخلاقی و اجتماعی برای همه ماست – چه برای ساکنان داخل کشور و چه برای دیاسپورا. ما نمی‌توانیم باران یا خشکسالی را متوقف کنیم، اما می‌توانیم عادت‌هایمان را تغییر دهیم و آگاهی جمعی بسازیم.
۱. ساخت آگاهی محلی:
از مدارس تا رسانه‌ها، باید مردم بفهمند که تغییرات اقلیمی مفهومی خارجی نیست – یعنی کاهش آب، افزایش بیماری، از دست رفتن زمین و خانه‌ها. هر خانواده باید بداند چگونه با کمبود آب و آلودگی مقابله کند.
۲. مصرف هوشمندانه آب:
صرفه‌جویی در شستشو، آبیاری و استفاده خانگی، عملی کوچک اما نجات‌بخش است. هر لیتر آبی که امروز حفظ شود، فردا می‌تواند جان کودکی را نجات دهد.
۳. حمایت از پروژه‌های محلی و جامعه‌محور:
جوامع می‌توانند با جمع‌آوری کمک‌ها، حفر چاه‌های ایمن یا پاک‌سازی منابع آبی محلی، قدم بردارند. همبستگی اجتماعی جایگزین بی‌تفاوتی می‌شود.
۴. زنده نگه داشتن صدای افغانستان:
رسانه‌ها، سازمان‌های غیردولتی و دیاسپورای افغان در خارج از کشور باید صدای خاموش مردم خود را در نشست‌های جهانی برسانند. اگر رهبران سیاسی در برزیل غایبند، ما می‌توانیم با قلم، تصویر و روایت، جای خالی آن را پر کنیم.
۵. حفاظت از نسل‌های آینده:
تغییرات اقلیمی بحرانی بین‌نسلی است. آموزش کودکان درباره حفاظت از محیط زیست باید از خانه و مدرسه آغاز شود. هر درختی که کاشته شود، هر کودکی که آگاه شود، امیدی نو برای زمین تشنه افغانستان است.
