«شاگردان مکتب می‌روند، اما چیزی یاد نمی‌گیرند» — هشدار تازه یونیسف و یونسکو
صندوق کودکان سازمان ملل (یونیسف) در تازه‌ترین گزارش مشترک خود با سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) از فروپاشی عمیق نظام آموزشی افغانستان هشدار داده است. به گفته‌ی این نهادها، بیش از دو میلیون کودک در افغانستان از آموزش محروم‌اند و بیش از ۹۰ درصد کودکان ده‌ساله قادر به خواندن یک متن ساده نیستند.
یونیسف در این گزارش تصریح کرده است که «در افغانستان، کودکان به مکتب می‌روند، اما یاد نمی‌گیرند». این نهاد وضعیت کنونی را نتیجه‌ی مستقیم سیاست‌های سخت‌گیرانه و سرمایه‌گذاری اندک طالبان در بخش آموزش می‌داند.
بحران «یاد نگرفتن در مکتب»
یونیسف و یونسکو در گزارش مشترک‌شان نظام آموزشی افغانستان را گرفتار «بحران عمیق یادگیری» توصیف کرده‌اند؛ بحرانی که نه‌تنها کودکان دختر، بلکه پسران را نیز به شدت تحت تأثیر قرار داده است.
در بیانیه آمده است که کمبود آموزگار به‌ویژه آموزگاران زن، نبود امکانات آموزشی، تغییرات پی‌درپی در نصاب درسی، و ضعف در نظارت آموزشی باعث شده تا شاگردان از کسب مهارت‌های اساسی خواندن، نوشتن و محاسبه باز بمانند.
نزدیک به نیمی از مکاتب کشور فاقد آب آشامیدنی سالم، تشناب‌های بهداشتی و سیستم گرمایشی مناسب‌اند. هزاران مکتب دیگر نیز بر اثر جنگ‌ها، زمین‌لرزه‌ها و رویدادهای طبیعی تخریب شده و غیرقابل استفاده مانده‌اند.
فقر یادگیری در اوج؛ آینده در خطر
یونیسف می‌گوید «فقر یادگیری» – یعنی ناتوانی کودکان در درک مفاهیم ابتدایی پس از سال‌ها آموزش – در افغانستان به بالاترین سطح در تاریخ کشور رسیده است. این وضعیت به معنای از دست رفتن نسلی است که باید نیروی کار آینده کشور را شکل دهد.
در سال ۲۰۲۵، بر اساس ارزیابی سازمان ملل، ۸.۹ میلیون کودک – از جمله نزدیک به ۹۰۰ هزار کودک دارای معلولیت – به حمایت آموزشی فوری نیاز دارند.
موج بازگشت مهاجران و فشار مضاعف بر مکاتب
گزارش می‌گوید بازگشت گسترده مهاجران افغان از ایران و پاکستان، از سال ۲۰۲۳ تا کنون، بیش از ۲.۷ میلیون نفر را شامل می‌شود که حدود ۶۰ درصد آن‌ها کودک و نوجوان‌اند.
این جمعیت تازه‌وارد، فشار مضاعفی بر نظام آموزشی شکننده کشور وارد کرده است؛ زیرا در بسیاری از مناطق، ظرفیت پذیرش شاگردان تازه وجود ندارد و آموزگاران کافی در دسترس نیستند.
آموزش دختران؛ بزرگ‌ترین بحران انسانی قرن
یونیسف و یونسکو در این گزارش از طالبان خواسته‌اند تا فوراً ممنوعیت آموزش دختران در مقاطع متوسطه و عالی را لغو کنند.
به گفته یونیسف، در صورت تداوم این ممنوعیت تا سال ۲۰۳۰، نزدیک به ۴ میلیون دختر افغان از آموزش متوسطه محروم خواهند ماند.
یونسکو نیز هشدار داده که این ممنوعیت تا سال ۲۰۶۶ می‌تواند ۹.۶ میلیارد دالر زیان اقتصادی به افغانستان وارد کند — رقمی معادل دو سوم تولید ناخالص داخلی کنونی کشور.
تحلیل همدم‌نیوز | بحران آموزش، بحران آینده
تحلیل از تحریریه‌ی همدم‌نیوز
آنچه امروز در افغانستان جریان دارد، فقط «تعطیلی مکاتب دخترانه» نیست؛ بلکه فروپاشی یک نظام دانایی است.
وقتی کودک ده‌ساله‌ای نمی‌تواند جمله‌ای ساده بخواند، معنایش آن است که سواد، مهارت و امید از آینده‌ی جامعه حذف شده است.
طالبان با سیاست‌های محدودکننده، نه تنها نیمی از جمعیت کشور (زنان و دختران) را از حق آموزش محروم کرده‌اند، بلکه کل نسل آینده را در دور باطل فقر آموزشی، بیکاری و ناتوانی اجتماعی گرفتار می‌کنند.
در این وضعیت، آموزش به کالایی لوکس بدل شده که فقط در شهرهای بزرگ و برای اقشار خاص در دسترس است.
بحران آموزش در افغانستان در واقع آیینه‌ی تمام‌نمای بحران سیاسی، فقر اقتصادی و بی‌ثباتی اجتماعی است.
یادگیری در مکتب، فقط خواندن و نوشتن نیست؛ بلکه بنیان فهم، تفکر و همزیستی است. وقتی این بنیان از میان می‌رود، جامعه به سمت خاموشی فکری و انزوای جهانی حرکت می‌کند.
نظر شما چیست؟
آیا آموزش در افغانستان آینده‌ای دارد؟
چطور می‌توان از بیرون از کشور به حفظ آموزش کودکان افغان کمک کرد؟
دیدگاه خود را در بخش نظرها با ما در میان بگذارید.
