چرخش استراتژیک در سیاست خارجی طالبان:
دهلی‌نو نزدیک می‌شود، اسلام‌آباد دور می‌ماند
نویسنده: فرزانه محمدی، سردبیر
همدم نیوز ۲۴ نوامبر ۲۰۲۵
یک تغییر آرام اما عمیق در کابل در جریان است. کمتر از چهار سال پس از به‌دست‌گرفتن قدرت، طالبان افغان سیاست خارجی و تجارت خود را به‌سوی هند تغییر جهت داده‌اند و این در حالی است که با پاکستان، حامی تاریخی‌شان، فاصله‌شان روزبه‌روز بیشتر می‌شود. این چرخش می‌تواند مهم‌ترین تحول ژئوپلیتیک در افغانستان از زمان سقوط جمهوریت در اوت ۲۰۲۱ تا امروز باشد.
از دیپلماسی مخفی به همکاری عملی با هند
نشانه‌ها اکنون کاملاً ملموس شده‌اند. در اکتبر ۲۰۲۵، نورالدین عزیزی، وزیر تجارت طالبان، به دهلی‌نو سفر کرد. فراتر از دیدارهای همیشگی و غیررسمی، دو طرف به توافق‌های مشخصی رسیدند:
به‌زودی اتشه‌های تجاری در کابل و دهلی‌نو منصوب می‌شوند.
استفاده از بندر چابهار ایران (که بخش بزرگی از هزینه آن را هند پرداخته) به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد.
کابل رسماً از هند خواسته است دهلیز هوایی مستقیم میان دو کشور دوباره فعال شود.
آمار سخن می‌گوید: بر اساس ارقام رسمی افغانستان، تجارت با ایران در شش ماه گذشته به ۱٫۶ میلیارد دلار رسیده و برای اولین بار از تجارت با پاکستان (حدود ۱٫۱ میلیارد دلار) پیشی گرفته است. چابهار اکنون به شاهراه حیاتی طالبان برای دورزدن مسیرهای پاکستان تبدیل شده است.
برای کابل، هند اکنون هم یک وزنه تعادل در برابر اسلام‌آباد است و هم دریچه‌ای ارزشمند به‌سوی اقتصاد جهانی.
پاکستان: خشم و ازدست‌رفتن نفوذ
اسلام‌آباد این چرخش را به‌عنوان خیانت می‌بیند. پاکستان دهه‌ها طالبان افغان را ضامن «عمق استراتژیک» خود در برابر هند می‌دانست. این امید اکنون فرو ریخته است. روابط دوجانبه در پایین‌ترین سطح تاریخ خود قرار دارد: اتهام‌زنی دوطرفه درباره حمایت از تحریک طالبان پاکستان (TTP)، حملات هوایی پاکستان به خاک افغانستان، بسته‌شدن مکرر گذرگاه‌های تورخم و چمن. با وجود سه دور گفت‌وگوی امنیتی، تجارت مرزی تقریباً متوقف مانده است.
رشد چابهار مستقیماً بندر گوادر، ستون فقرات راهرو اقتصادی چین–پاکستان (CPEC)، را تهدید می‌کند. هرچه افغانستان بیشتر از مسیرهای پاکستان بی‌نیاز شود، نفوذ اسلام‌آباد کمتر و پروژه چینی منطقه‌ای کم‌رنگ‌تر می‌شود.
گزارش‌های تازه، به‌ویژه گزارش مجله New Lines، نشان می‌دهد که اسلام‌آباد ممکن است دوباره به حمایت از گروه‌های مسلح ضدطالبان روی بیاورد؛ از جمله جبهه آزادی به رهبری جنرال یاسین ضیا و به‌ویژه جبهه مقاومت ملی احمد مسعود. چنین تحولی افغانستان را دوباره به ورطه جنگ‌های نیابتی خواهد کشاند.
تحلیل اختصاصی همدم‌نیوز:
تکرار ابدی اشتباهات و نابالغی استراتژیک طالبان
۱. انتقاد از قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی
رویدادهای کنونی تأیید می‌کند که بازیگران منطقه‌ای (پاکستان، هند، ایران و چین) همچنان افغانستان را نه به‌عنوان شریک مستقل، بلکه به‌عنوان زمین بازی رقابت‌های خود می‌بینند. این همان الگویی است که طی چهار دهه، کشور را به میدان جنگ نیابتی تبدیل کرد. امروز هم به‌جای ثبات مردم‌محور، کشورهای همسایه منافع خود را بر آینده مردم افغانستان ترجیح می‌دهند. جهان و منطقه در ساختن افغانستانی پایدار شکست خورده‌اند، چون همیشه «مدیریت بحران» را به «حل بحران» ترجیح داده‌اند.
۲. انتقاد از سیاست خارجی طالبان
طالبان با وجود شعار استقلال، در عمل سیاست خارجی‌شان بر پایه «تعادل تاکتیکی» است، نه استراتژی بلندمدت. چرخش به‌سوی هند از نظر اقتصادی منطقی است، اما موقتی و گذرا است. این گروه هنوز هیچ چارچوب پایداری برای تعریف منافع ملی ندارد. وابستگی‌های پی‌درپی آنان (دیروز به پاکستان، امروز به ایران و هند) نتیجه مستقیم نبود دولت فراگیر و فقدان ابتکار داخلی است. سیاست خارجی قوی بر پایه مشروعیت سیاسی داخلی بنا می‌شود، نه صرفاً بر دهلیزهای تجاری.
۳. ضرورت فوری دولت فراگیر و شایسته‌سالار
همدم‌نیوز معتقد است بدون حکومتی فراگیر، دارای ظرفیت‌های ملی و برخوردار از پذیرش داخلی، افغانستان نه می‌تواند سیاست خارجی متعادل داشته باشد و نه قادر است رقابت‌های منطقه‌ای را به نفع خود تبدیل کند. تا زمانی که طالبان از سرمایه عظیم جامعه (زنان، اقوام مختلف، متخصصان، نخبگان و نسل جوان) استفاده نکنند، محکوم‌اند در بازی قدرت‌های بزرگ منطقه نقش «ابزار» را ایفا کنند. وابستگی، نتیجه مستقیم طرد سیاسی داخلی است.
۴. انتخاب تاریخی پیش روی طالبان
در شرایط کنونی، طالبان دو راه بیشتر ندارند:
یا به چرخش‌های موقتی و اتحادهای زودگذر منطقه‌ای ادامه دهند و تراژدی‌های دهه ۱۹۹۰ را تکرار کنند؛
یا بالاخره به‌سوی عقلانیت سیاسی بروند و حکومتی مشروع و مشارکتی تشکیل دهند.
تنها راه دوم است که به افغانستان اجازه می‌دهد سیاست خارجی مستقل و قدرتمندی در برابر بازی‌های پاکستان، رقابت هند و پاکستان، یا فشارهای ایران و چین داشته باشد.
آینده افغانستان نه در اتحاد با این یا آن کشور همسایه، بلکه در اتحاد با مردم خودش ساخته خواهد شد.
