طالبان «اداره مستقل نفت و گاز» ایجاد میکند.
بر اساس فرمان منسوب به ملاهبتالله آخندزاده، رهبر طالبان، این گروه تصمیم گرفته است یک نهاد جدید با عنوان «اداره مستقل نفت و گاز» ایجاد کند؛ نهادی که قرار است تمامی فعالیتهای مرتبط با استخراج، تولید، واردات و مدیریت نفت و گاز افغانستان را زیر یک چتر متمرکز گرد آورد.
نورالحق انور، رئیس اداره امور طالبان، روز یکشنبه ۲۳ قوس در شبکه اجتماعی اکس (توییتر سابق) اعلام کرد که به پیشنهاد رئیسالوزرای طالبان و با فرمان مستقیم رهبر این گروه، دستور ایجاد این اداره صادر شده است.
به گفته او، قرار است حدود هشت ریاست و شماری از وزارتها و ادارات که تاکنون بهصورت پراکنده در حوزه نفت و گاز فعالیت میکردند، در این ساختار جدید ادغام شوند.
نورالحق انور تأکید کرده است که کابینه طالبان معتقد است ایجاد این اداره مستقل، میتواند روند تولید داخلی، واردات، و مدیریت منابع نفت و گاز را منسجمتر و «موثرتر» سازد.
اهمیت حوزه آمو دریا در معادلات انرژی طالبان
حوزه نفت و گاز آمو دریا در شمال افغانستان، یکی از بزرگترین و استراتژیکترین حوزههای انرژی این کشور بهشمار میرود. بر اساس ارزیابی نهادهای بینالمللی، این حوزه دارای ظرفیت بالقوهای در حدود ۹۶۲ میلیون بشکه نفت خام و نزدیک به ۵۲ تریلیون فوت مکعب گاز طبیعی قابل استخراج است؛ ارقامی که در صورت مدیریت شفاف و فنی، میتوانستند نقش تعیینکنندهای در اقتصاد افغانستان ایفا کنند.
طالبان در ماههای گذشته، استخراج نفت از این حوزه را افزایش داده و بنا بر گزارشها، هزاران تُن نفت خام استخراجشده را به ارزش میلیونها دالر به فروش رساندهاند. این در حالی است که جزئیات قراردادها، خریداران، قیمت فروش و نحوه مصرف درآمدها تاکنون بهصورت شفاف منتشر نشده است.
طالبان پیشتر، در ۱۹ حمل ۱۴۰۱، استخراج نفت از میدان قشقری ولایت سرپل را بهگونه رسمی آغاز کرده بودند؛ اقدامی که از همان ابتدا با نگرانیهایی درباره پیامدهای زیستمحیطی، فنی و حقوقی همراه بود.
تحلیل همدمنیوز
ایجاد «اداره مستقل نفت و گاز» طالبان؛ تمرکز اداری، فرصتهای بالقوه و چالشهای ساختاری
تصمیم طالبان برای ایجاد «اداره مستقل نفت و گاز» را میتوان در چارچوب تلاش این گروه برای ساماندهی ساختار اداری و تمرکز مدیریت منابع طبیعی تحلیل کرد. در شرایطی که بخش نفت و گاز افغانستان سالها با پراکندگی نهادی، نبود سیاست واحد و ضعف هماهنگی مواجه بوده، ادغام چندین اداره و ریاست در یک نهاد متمرکز، از نگاه مدیریتی میتواند با هدف کاهش تداخل وظایف و افزایش کارایی اجرایی انجام شود.
۱. منطق اداری و اقتصادی تصمیم
افغانستان از نظر منابع انرژی، بهویژه در حوزه آمو دریا، دارای ظرفیتهای قابلتوجهی است که تاکنون بهطور کامل مورد بهرهبرداری قرار نگرفتهاند. ایجاد یک اداره تخصصی و متمرکز میتواند:
سیاستگذاری واحد در بخش نفت و گاز را تسهیل کند؛
روند استخراج، واردات و توزیع را هماهنگتر سازد؛
و امکان برنامهریزی میانمدت و بلندمدت در حوزه انرژی را فراهم آورد.
در شرایط محدودیت شدید منابع مالی و کاهش کمکهای خارجی، تمرکز بر منابع داخلی انرژی میتواند بهعنوان تلاشی برای تقویت درآمدهای داخلی و کاهش وابستگی اقتصادی تفسیر شود.
۲. ظرفیتهای بالقوه حوزه آمو دریا
برآوردهای بینالمللی نشان میدهد که حوزه آمو دریا از نظر ذخایر نفت و گاز، یکی از مهمترین مناطق انرژی افغانستان است. در صورت مدیریت فنی، استفاده از فناوری مناسب و رعایت استانداردهای استخراج، این منابع میتوانند:
در تأمین انرژی داخلی نقش ایفا کنند؛
فرصتهای شغلی مستقیم و غیرمستقیم ایجاد نمایند؛
و بخشی از نیازهای وارداتی کشور را کاهش دهند.
از این منظر، توجه طالبان به این حوزه را میتوان واکنشی به نیازهای فوری اقتصادی و انرژی کشور دانست.
۳. چالشهای نهادی و اجرایی
در عین حال، ایجاد یک اداره جدید با ادغام چندین نهاد موجود، با چالشهایی نیز همراه است. تجربه کشورهای دارای منابع طبیعی نشان میدهد که موفقیت چنین ساختارهایی وابسته به:
وجود نیروی انسانی متخصص؛
چارچوبهای قانونی روشن؛
نظام شفاف مالی و قراردادی؛
و سازوکارهای نظارتی مؤثر است.
در شرایطی که ساختار اداری افغانستان در حال گذار است، هماهنگسازی این عناصر ممکن است زمانبر و پیچیده باشد.
۴. ملاحظات فنی و زیستمحیطی
بخش نفت و گاز ذاتاً نیازمند رعایت استانداردهای دقیق فنی و زیستمحیطی است. هرگونه استخراج غیرمعیاری میتواند پیامدهایی چون:
آسیب به منابع آب و زمینهای کشاورزی؛
کاهش بهرهوری بلندمدت میادین؛
و هزینههای جبرانناپذیر محیطزیستی
بههمراه داشته باشد. توجه به این ملاحظات، برای پایداری پروژهها ضروری خواهد بود.
۵. جایگاه شفافیت و اطلاعرسانی
یکی از عوامل تعیینکننده در ارزیابی عملکرد اداره جدید، میزان شفافیت در اطلاعرسانی عمومی خواهد بود؛ از جمله انتشار دادههای مرتبط با:
حجم استخراج؛
قراردادها؛
درآمدها؛
و نحوه مصرف منابع مالی.
اطلاعرسانی منظم میتواند به افزایش اعتماد عمومی و پیشبینیپذیری اقتصادی کمک کند.
جمعبندی بیطرفانه
ایجاد «اداره مستقل نفت و گاز» را میتوان اقدامی دانست که از یکسو با هدف تمرکز اداری و بهرهبرداری بهتر از منابع انرژی انجام میشود و از سوی دیگر، با چالشهای ساختاری، فنی و اجرایی همراه است. نتیجه نهایی این اقدام، بیش از آنکه به خودِ ایجاد اداره وابسته باشد، به نحوه اجرا، سطح تخصص، شفافیت و مدیریت پایدار منابع بستگی خواهد داشت.
