دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید دستگاه‌های بایومتریکی که حکومت‌های کمک‌کننده غربی در ماه اگست ۲۰۲۱ در افغانستان به جا گذاشته‌اند، جان هزاران افغان را در معرض خطر قرار داده است.
این دستگاه‌ها که حاوی اطلاعات حساسی در مورد کارمندان دولت پیشین است، اکنون به دست طالبان افتاده است.
دستگاه‌های انگشت‌نگاری می‌تواند هویت، مقدار معاش، و همه اطلاعات شخصی افراد را فاش کند.
دستگاه‌های بایومتریک اسکن عنبیه چشم، اثر انگشت، عکس‌ها، شغل، نشانی خانه و نام بستگان افراد را در خود ثبت کرده است.
اکنون طالبان می‌توانند از اطلاعات ثبت شده در این دستگاه‌ها برای پیدا کردن مخالفان خود استفاده کنند.
تحقیقات دیده‌بان حقوق بشر نشان می‌دهد که طالبان ممکن است قبلاً در برخی موارد از اطلاعات دستگاه‌های بایومتریک استفاده کرده باشند.
بلکیس ویل، پژوهشگر ارشد بحران و درگیری در دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید: «دولت‌ها و سازمان‌هایی که به جمع‌آوری اطلاعات شخصی شماری از افغان‌ها کمک کرده بودند، ممکن است ناخواسته به سرکوب طالبان کمک کنند.»
او گفت: «اطلاعات [این دستگاه‌ها] می‌تواند مردم را در معرض خطر سوء استفاده طالبان قرار دهد.»
دولت‌های خارجی مانند ایالات متحده و نهادهای بین‌المللی، از جمله آژانس‌های سازمان ملل و بانک جهانی برای ساختن سیستم‌های وسیعی برای نگهداری اطلاعات بایومتریک کمک مالی کردند.
این سیستم‌ها در برخی از موارد برای دولت سابق افغانستان و در برخی دیگر برای دولت‌ها و ارتش‌های خارجی طراحی شده بودند.
افغانستان در حال حاضر هیچ قانونی برای حفاظت از داده‌ها ندارد. داشتن چنین قانونی، حتی با فرض اینکه استانداردهای بین‌المللی را رعایت کند، محافظت کافی از داده‌ها را تضمین نمی‌کند، اما ممکن است برای حفاظت از افرادی که اطلاعات‌شان ضبط شده است کمک کند.
دیده‌بان حقوق بشر با ۱۲متخصص افغان در این مورد گفتگو کرده است. گفتگوشوندگان کسانی بوده‌اند که در مورد دستگاه‌های بایومتریک افغانستان دانش و تخصص کافی داشته‌اند. از جمله با ۶ قاضی، ۵ محقق خارجی حریم خصوصی و حقوق بشر، ۳ کارمند سازمان ملل در افغانستان و ۲ افسر ارتش امریکا که قبلا در افغانستان کار می‌کردند مصاحبه شده است.
یکی از فرماندهان نظامی سابق که هنوز در افغانستان است گفته است که طالبان در ماه نوامبر او را به مدت ۱۲ روز بازداشت کردند. طالبان در این مدت، از او اثر انگشت گرفتند و عنبیه او را اسکن کردند.
او گفت: «آنها به من گفتند که از من اثر انگشت گرفتند تا بررسی کنند که آیا من نظامی هستم یا خیر و اگر آنها بتوانند نظامی بودنم را تأیید کنند، مرا خواهند کشت.” او تأکید کرد “من بسیار خوش‌شانس بودم که به دلایلی، آنها نتوانستند سابقه کاری‌ام را به دست آورند.”
دیده‌بان حقوق بشر شش سیستم ساخته شده توسط شرکت‌های خصوصی برای دولت‌های خارجی و موسسات بین‌المللی را بررسی کرده است:
سیستم بایومتریک ملی افغانستان که برای صدور تذکره یا کارت‌های هویت ملی افغانستان استفاده می‌شود؛
سیستم شناسایی بایومتریک خودکار وزارت دفاع ایالات متحده (ABIS) که برای شناسایی افرادی استفاده می‌شود که برای دولت امریکا کار کرده باشند؛
سیستم شناسایی بایومتریک خودکار افغان (AABIS) که برای شناسایی مجرمان و اعضای ارتش و پولیس افغانستان استفاده می‌شود؛
سیستم بایومتریک وزارت امور داخله و دفاع افغانستان (APPS) که اطلاعات پرسنل و سیستم‌های پرداخت معاشات ارتش و پولیس را در بر دارد؛
و سیستم حقوق و دستمزد ریاست امنیت ملی و سیستم حقوق و دستمزد دادگاه عالی افغانستان.
در اواخر سال ۲۰۲۱ میلادی چندین رسانه و سازمان خصوصی نگرانی خود را در مورد دسترسی طالبان به برخی از این سیستم‌ها، به ویژه سیستم‌های APPS و ABIS مطرح کردند.
نگرانی‌ها در مورد دسترسی طالبان به سیستم‌های دیگر پوشش کمی داشته است. با این حال، اطلاعاتی که یکی از مشاوران سابق دولت با دیده‌بان حقوق بشر به اشتراک گذاشته است نشان می‌دهد که ممکن است طالبان به برنامه‌های کاربردی دسترسی نیافته باشند.
طالبان در ماه‌های گذشته اعضای دولت سابق، به‌ویژه اعضای نیروهای امنیتی، قضات، دادستان‌ها و زنان شاغل در این زمینه‌ها را هدف قرار داده‌اند.
طالبان همچنین افرادی را که از سیاست‌های آنها انتقاد کرده‌اند، بازداشت کرده و مورد آزار و اذیت قرار داده‌اند.
سازمان دیده‌بان حقوق بشر در ماه نوامبر قتل یا ناپدید شدن اجباری ۴۷ تن از اعضای سابق نیروهای امنیت ملی افغانستان را مستند کرده است. بین ۱۵ اگست تا ۳۱ اکتبر ادعاهای موثق مبنی بر کشته شدن حداقل ۱۳۰ تن از اعضای نیروهای امنیتی یا بستگان آنها ثبت شده است.
کشته‌شدگان پرسنل نظامی، پولیس، اعضای ریاست امنیت ملی و شبه نظامیان وابسته به دولت پیشین بوده‌اند.
طالبان در ماه‌های گذشته روزنامه‌نگاران را هدف قرار داده و فعالان حقوق بشر را تهدید کرده است.
تهدیدها شامل جان فعالان حقوق زن، همجنسگرایان، افراد دوجنسیتی و تراجنسیتی نیز می‌شود.
از زمان تسلط طالبان در ۱۵ اگست، بسیاری از افرادی که خود را در معرض خطر می‌بینند، اغلب مخفی شده و محل اقامت‌شان را به جای دیگری تغییر داده‌اند. دسترسی طالبان به این سیستم‌ها ممکن است پنهان ماندن این افراد را بسیار سخت‌تر یا غیرممکن کند.
طالبان همچنین اقداماتی را برای جلوگیری از فرار مردم از کشور انجام داده‌اند.
طالبان قبلاً از داده‌های بایومتریک برای هدف قرار دادن مردم استفاده کرده بودند. در سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ رسانه‌ها گزارش داده بودند که جنگجویان طالبان از اسکنرهای بایومتریک برای شناسایی و کشتار مسافران موترهای مسافربری که به گفته آنها اعضای نیروهای امنیتی بودند، استفاده می‌کردند.
