منابع محلی در ولایت قندوز تأیید کرده‌اند که ۴۷ پناهجوی افغان روز یک‌شنبه، ۲۲ اپریل، از خاک تاجیکستان به‌طور اجباری اخراج و از طریق گذرگاه مرزی شیرخان بندر وارد افغانستان شده‌اند. این پناهجویان بدون طی مراحل حقوقی و بدون هیچ حکم رسمی، توسط نیروهای امنیتی تاجیکستان فراخوانده، بازداشت، و مستقیماً به مرز منتقل شده‌اند.
گزارش‌ها حاکی است که این افراد دارای کارت شناسایی پناهندگی صادرشده توسط کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (UNHCR) بوده‌اند. با این حال، مقامات امنیتی تاجیکستان ضمن ضبط مدارک هویتی آن‌ها، هیچ توضیحی درباره دلیل اخراج یا مبنای قانونی آن ارائه نکرده‌اند.
سابقه اخراج‌های اخیر
این رویداد، دومین یا حتی سومین موج اخراج‌های اجباری پناهجویان افغان از تاجیکستان در ماه‌های اخیر به شمار می‌رود. پیش‌تر نیز چندین مورد از بازگرداندن گروهی افغان‌ها بدون اطلاع نهادهای بین‌المللی گزارش شده بود. اما در هیچ‌یک از موارد، واکنش رسمی از سوی دولت تاجیکستان یا دفتر نمایندگی UNHCR در دوشنبه منتشر نشده است.
تاجیکستان، یکی از همسایه‌های شمالی افغانستان، با وجود امضای کنوانسیون‌های بین‌المللی مربوط به حقوق پناهندگان، در عمل زیرساخت‌های حقوقی و اجرایی کافی برای حمایت از پناهجویان ندارد و اغلب سیاست‌های محدودکننده و سخت‌گیرانه را در پیش گرفته است.
تحلیل کوتاه
اخراج اجباری پناهجویان بدون رعایت اصول حقوق بین‌الملل، به‌ویژه اصل «عدم بازگرداندن اجباری» (Non-refoulement) که از اصول بنیادین حقوق پناهندگی است، نقض آشکار قوانین بین‌المللی محسوب می‌شود. در حالی که افغانستان هنوز هم از نظر بسیاری از کشورها “کشور امن” محسوب نمی‌شود، بازگرداندن اجباری پناهجویان می‌تواند آن‌ها را در معرض خطر جدی قرار دهد.
نهادهای بین‌المللی، به‌ویژه سازمان ملل، باید در قبال چنین مواردی پاسخگو باشند و سازوکارهای نظارتی مؤثرتری برای جلوگیری از نقض حقوق پناهجویان ایجاد کنند.
شما چه فکر می‌کنید؟
آیا نهادهای بین‌المللی در محافظت از پناهجویان افغان وظیفه‌شان را به درستی انجام می‌دهند؟
چرا برخی کشورهای همسایه، به‌رغم تعهدات بین‌المللی، همچنان به اخراج اجباری ادامه می‌دهند؟
دیدگاه‌ها و تجربه‌های خود را با ما در میان بگذارید.
